10. อนุตฺตริยสุตฺตวณฺณนา

[30] ทสเม นิหีนนฺติ ลามกํ, กิลิฏฺฐํ วาฯ คามวาสิกานนฺติ พาลานํฯ ปุถุชฺชนานํ อิทนฺติ โปถุชฺชนิกํฯ เตนาห ‘‘ปุถุชฺชนานํ สนฺตก’’นฺติ, ปุถุชฺชเนหิ เสวิตพฺพตฺตา เตสํ สนฺตกนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อนริยนฺติ น นิทฺโทสํฯ นิทฺโทสฏฺโฐ หิ อริยฏฺโฐฯ เตนาห ‘‘น อุตฺตมํ น ปริสุทฺธ’’นฺติฯ อริเยหิ วา น เสวิตพฺพนฺติ อนริยํฯ อนตฺถสํหิตนฺติ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกาทิวิวิธวิปุลานตฺถสหิตํฯ ตาทิสญฺจ อตฺถสนฺนิสฺสิตํ น โหตีติ อาห ‘‘น อตฺถสนฺนิสฺสิต’’นฺติฯ น วฏฺเฏ นิพฺพินฺทนตฺถายาติ จตุสจฺจกมฺมฏฺฐานาภาวโตฯ อสติ ปน วฏฺเฏ นิพฺพิทาย วิราคาทีนํ อสมฺภโวเยวาติ อาห ‘‘น วิราคายา’’ติอาทิฯ

อนุตฺตมํ อนุตฺตริยนฺติ อาห ‘‘เอตํ อนุตฺตร’’นฺติฯ หตฺถิสฺมินฺติ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมนฺติ อาห ‘‘หตฺถินิมิตฺตํ สิกฺขิตพฺพ’’นฺติฯ หตฺถิวิสยตฺตา หตฺถิสนฺนิสฺสิตตฺตา จ หตฺถิสิปฺปํ ‘‘หตฺถี’’ติ คเหตฺวา ‘‘หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขตี’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺมา หตฺถิสิปฺเป สิกฺขตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ

ลิงฺคพฺยตฺตเยน วิภตฺติพฺยตฺตเยน ปาริจริเยติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปาริจริยาย ปจฺจุปฏฺฐิตา’’ติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อนุตฺตริยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อนุตฺตริยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. เทวตาวคฺโค

1-4. เสขสุตฺตาทิวณฺณนา

[31-34] จตุตฺถสฺส ปฐเม เสขานํ ปฏิลทฺธคุณสฺส ปริหานิ นาม นตฺถีติ อาห ‘‘อุปรูปริคุณปริหานายา’’ติ, อุปรูปริลทฺธพฺพานํ มคฺคผลานํ ปริหานาย อนุปฺปาทายาติ อตฺโถฯ ตติยาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

เสขสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. วิชฺชาภาคิยสุตฺตวณฺณนา

[35] ปญฺจเม สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺติ, สหชาตอญฺญมญฺญนิสฺสยสมฺปยุตฺตอตฺถิอวิคตาทิปจฺจยวเสน ตาย สห เอกีภาวํ คจฺฉนฺตีติ วิชฺชาภาคิยาฯ อถ วา วิชฺชาภาเค วิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺติ วิชฺชาสภาคตาย ตเทกเทเส วิชฺชาโกฏฺฐาเส ปวตฺตนฺตีติ วิชฺชาภาคิยาฯ ตตฺถ วิปสฺสนาญาณํ, มโนมยิทฺธิ, ฉ อภิญฺญาติ อฏฺฐ วิชฺชาฯ ปุริเมน อตฺเถน ตาหิ สมฺปยุตฺตธมฺมา วิชฺชาภาคิยาฯ ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ยา กาจิ เอกาว วิชฺชา วิชฺชา, เสสา วิชฺชาภาคิยาฯ เอวํ วิชฺชาปิ วิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ ‘‘วิชฺชาภาคิยา’’ตฺเวว เวทิตพฺพาฯ อิธ ปน วิปสฺสนาญาณสมฺปยุตฺตา สญฺญาว วิชฺชาภาคิยาติ อาคตา, สญฺญาสีเสน เสสสมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วุตฺตา เอวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อนิจฺจานุปสฺสนาญาเณติ อนิจฺจานุปสฺสนาญาเณ นิสฺสยปจฺจยภูเต อุปฺปนฺนสญฺญา, เตน สหคตาติ อตฺโถฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ

วิชฺชาภาคิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. วิวาทมูลสุตฺตวณฺณนา

[36] ฉฏฺเฐ โกธโนติ กุชฺฌนสีโลฯ ยสฺมา โส อปฺปหีนโกธตาย อธิคตโกโธ นาม โหติ, ตสฺมา ‘‘โกเธน สมนฺนาคโต’’ติ อาหฯ อุปนาโห เอตสฺส อตฺถีติ อุปนาหี, อุปนยฺหนสีโลติ วา อุปนาหีฯ วิวาโท นาม อุปฺปชฺชมาโน เยภุยฺเยน ปฐมํ ทฺวินฺนํ วเสน อุปฺปชฺชตีติ วุตฺตํ ‘‘ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ วิวาโท’’ติฯ โส ปน ยถา พหูนํ อนตฺถาวโห โหติ, ตํ นิทสฺสนมุเขน นิทสฺเสนฺโต ‘‘กถ’’นฺติอาทิมาหฯ อพฺภนฺตรปริสายาติ ปริสพฺภนฺตเรฯ

คุณมกฺขนาย ปวตฺโตปิ อตฺตโน การกํ คูเถน ปหรนฺติํ คูโถ วิย ปฐมตรํ มกฺเขตีติ มกฺโข, โส เอตสฺส อตฺถีติ มกฺขีฯ ปฬาสตีติ ปฬาโส, ปรสฺส คุเณ ฑํสิตฺวา วิย อปเนตีติ อตฺโถฯ โส เอตสฺส อตฺถีติ ปฬาสีฯ ปฬาสี ปุคฺคโล หิ ทุติยสฺส ธุรํ น เทติ, สมํ หริตฺวา อติวทติฯ เตนาห ‘‘ยุคคฺคาหลกฺขเณน ปฬาเสน สมนฺนาคโต’’ติฯ อิสฺสตีติ อิสฺสุกีฯ